Cartographero Haritacılık ve CoÄŸrafya Terimleri SözlüÄŸü
CoÄŸrafya ile ilgili terimler günlük hayatta karşımıza sık sık çıkar ve hepsinin anlamını aklımızda tutmak zorlayabilir. Carographero olarak harita teimleri ve diÄŸer alanlardaki kelimeleri açıklayan bir coÄŸrafya terimleri sözlüÄŸü hazırladık.​
Ä°ÅŸte A'dan Z'ye kadar öÄŸrenenileceÄŸiniz coÄŸrafya terimleri:
A
Açısal çözünürlük: Uydu ya da radar görüntülerinde açısal netlik düzeyi.
Açısal hız: Bir cismin belirli bir eksen etrafında dönme hızının ölçüsü.
Açısal moment: Dönen cisimlerin kütle dağılımı ve hızına baÄŸlı olarak sahip olduÄŸu dönme hareketi büyüklüÄŸü.
Ada: Etrafı tamamen sularla çevrili kara parçası.
Aglomerasyon: Nüfusun belli bir merkezde yoÄŸunlaÅŸması.
Akarsu havzası: Bir akarsuyun kolları ile birlikte sularını topladığı alan.
Akarsu: Yeryüzünde bir yatak boyunca akan doÄŸal su kütlesi.
Akarsuyun rejimi: Akarsuyun yıl içindeki akış düzeni.
Akarsu vadisi: Akarsuların aşındırması sonucu oluÅŸmuÅŸ uzun ve dar çukur alan.
Akbaba dönüÅŸü (Aviation): Uçakların yükselmek için dairesel tırmanış manevrası.
Akış yönü: Suyun veya rüzgarın hareket ettiÄŸi doÄŸrultu.
Akışkan dinamiği: Hava ve suyun hareketlerini inceleyen fizik dalı.
Akışkanlar mekaniÄŸi: Gaz ve sıvıların davranışlarını açıklayan bilim.
Akışkan yataklı radar: Hava hareketlerini inceleyen modern radar teknolojisi.
Akıllı harita: İnteraktif ve veri destekli dijital harita.
Akış ağı: CoÄŸrafi bölgede akarsuların oluÅŸturduÄŸu bütün aÄŸ.
Akış katsayısı: Yağışın yüzey akışına dönüÅŸme oranı.
Akış ölçer: Akarsu debisini ölçmek için kullanılan cihaz.
Akış yönlendirme: UçuÅŸ rotalarında rüzgar ve akım hesaplarına göre yapılan planlama.
Akrep (pusula): Pusula ibresinin kuzeyi gösteren ucu.
Alüvyon: Akarsuların taşıyıp biriktirdiÄŸi verimli toprak.
Alüvyal ova: Akarsuların taşıdığı alüvyonlarla oluÅŸmuÅŸ düz alan.
Albedo: Yeryüzü veya cisimlerin güneÅŸ ışığını yansıtma oranı.
Alçak basınç: Yükselen hava hareketiyle oluÅŸan atmosferik alan.
Alçak uçuÅŸ: Uçağın düÅŸük irtifada gerçekleÅŸtirdiÄŸi uçuÅŸ türü.
Alçak yörünge uydusu (LEO): Dünya’ya yakın yörüngede dönen uydu.
Algılama bandı: Uydu sensörlerinin elektromanyetik spektrumun belirli bir bölümünü kaydetmesi.
Algoritma: Haritacılık yazılımlarında kullanılan hesaplama mantığı.
Alman projeksiyonu: Haritacılıkta kullanılan özel projeksiyon türü.
Altimetre: Uçağın yerden yüksekliÄŸini ölçen cihaz.
Altimetri: Deniz yüzeyi yüksekliÄŸini ölçme tekniÄŸi.
Altlık harita: Üzerine tematik verilerin iÅŸlendiÄŸi temel harita.
Antiklinal: Kıvrımlı arazilerde yükselmiÅŸ, dışa doÄŸru kıvrılmış yapılar.
Anizotropi: Bir malzemenin farklı yönlerde farklı özellik göstermesi.
Anomali: Normalden farklı ölçüm deÄŸerleri (yerçekimi, manyetik vb.).
Anten: Uydular ve radarlar için sinyal alma-gönderme sistemi.
Antipod noktaları: Dünya üzerinde birbirine tam zıt konumda bulunan iki nokta.
Arazi modeli: Arazinin 3 boyutlu sayısal temsilidir.
Arazi eÄŸimi: Arazinin yatayla yaptığı açı.
Arazi çalışması: Haritacılık ve coÄŸrafya için sahada veri toplama süreci.
Arazi ölçümü: Arazinin büyüklük, sınır ve eÄŸim hesaplarının yapılması.
Arazi kullanım haritası: Ä°nsanların araziyi hangi amaçlarla kullandığını gösteren harita.
Arkeoastronomi: Eski uygarlıkların gökyüzü gözlemlerini inceleyen bilim dalı.
Arkeojeodezi: Tarihi yapılar üzerinde yapılan jeodezik ölçümler.
Arz: Yer kürenin karasal kısmı.
Aşınım: Yüzey ÅŸekillerinin dış kuvvetlerle yıpranması süreci.
Atlas: Haritaların sistemli bir şekilde bir araya getirildiği kitap.
Ayrışma: Kayaçların fiziksel ve kimyasal etkilerle parçalanması süreci.
Ayrışma zonu: Toprak ve kayaçların bozulduÄŸu tabaka.
B
Bacak: Uçağın iniÅŸ ve kalkış sırasında destek saÄŸlayan sistemi.
Balistik: Havanın veya cismin hareketini inceleyen bilim dalı.
Bant genişliği: Radar ve veri iletim sistemlerinde kullanılan frekans aralığı.
Bant harita: Dar ve uzun bir alanı gösteren özel harita türü.
Baraj: Akarsuyun önüne set çekilerek oluÅŸturulan yapay gölet.
Basınç: Havanın yeryüzüne uyguladığı ağırlık.
BeÅŸeri coÄŸrafya: Ä°nsan faaliyetlerinin coÄŸrafi etkilerini inceleyen dal.
Birim alan: Arazi ölçümlerinde kullanılan standart alan büyüklüÄŸü.
Birim uzunluk: Ölçümlerde referans alınan standart uzunluk birimi.
Biyom: Benzer iklim koÅŸullarına sahip ekosistemlerin bütünü.
Bitki örtüsü: Belirli bir alandaki doÄŸal bitki topluluÄŸu.
Blok diyagram: Yüzey ÅŸekillerini üç boyutlu gösteren çizim.
Blok koordinat: Harita üzerinde belirli bir alanı tanımlayan ölçü noktası.
Boylam: Dünya üzerindeki meridyen çizgileri.
Bölgesel harita: Büyük bir alanın yönetim veya analiz amacıyla yapılan haritası.
Bölgesel iklim: Belirli bir alanda hakim olan iklim koÅŸulları.
Bölgesel radar: Radar kapsama alanını bölge bazlı ölçen sistem.
Bölgesel uydu görüntüsü: Uydu tarafından belirli bir bölgeye odaklanan veri.
Bölge planlaması: Arazi kullanımının sistematik olarak düzenlenmesi süreci.
Bölge topoÄŸrafyası: Bir bölgenin yer ÅŸekillerinin detaylı haritalaması.
Büyüme alanı: Kent planlamasında yeni yapılaÅŸmaya açılan arazi bölgesi.
Buzul: Sürekli olarak kar birikimiyle oluÅŸmuÅŸ büyük buz kütlesi.
Buzul erozyonu: Buzulların arazide oluÅŸturduÄŸu aşındırma süreci.
Buzul vadisi: Buzul hareketiyle oluÅŸmuÅŸ V veya U ÅŸekilli vadi.
Büyük ölçekli harita: Detayların daha net gösterildiÄŸi haritalar.
Büyük veri haritacılığı: Büyük veri setlerinin harita analizinde kullanılması.
Büyük yükseklik uçağı: Yüksek irtifada uçan uçak türü.
Büyük topoÄŸrafya: GeniÅŸ alanın arazi ÅŸekillerinin detaylı haritalanması.
Büyük ölçekli model: Küçük alanın detaylı üç boyutlu temsilini saÄŸlayan model.
Birim katmanı: CBS’de veri gösterimi için kullanılan temel katman.
Binoküler görüÅŸ: 3D haritalama ve görüntüleme için iki gözlü optik sistem.
BirleÅŸik ölçüm sistemi: Haritacılıkta farklı veri kaynaklarının entegrasyonu.
Biyocoğrafya: Canlıların coğrafi dağılımını inceleyen bilim dalı.
BaÅŸarı ölçütü: Harita veya veri analizlerinde kullanılan kriter.
BasitleÅŸtirilmiÅŸ harita: Karmaşık verilerin sadeleÅŸtirilerek gösterildiÄŸi harita.
Baskın rüzgar: Belirli bir yönde sık esen rüzgar türü.
Beyaz ışık: Fotogrametri ve görüntüleme sensörlerinde kullanılan ışık türü.
Baz istasyonu: Radar veya hava trafik kontrolü için yerleÅŸtirilen haberleÅŸme noktası.
Baz noktası: Haritalama ve GPS ölçümlerinde referans noktası.
Batı rüzgarı: Batıdan doÄŸuya esen rüzgar türü.
Batimetrik harita: Deniz ve göl tabanının derinliklerini gösteren harita.
Benzerlik ölçütü: Harita veya model karşılaÅŸtırmalarında kullanılan kriter.
Büyüteç ölçüm: Harita veya model üzerinde detay incelemede kullanılan yöntem.
C
C bandı: Radar ve uydu iletişiminde kullanılan frekans bandı.
CBS: Coğrafi bilgi sistemi yazılımının kısaltılması.
CBS analizi: Coğrafi verilerin sayısal olarak incelenmesi ve yorumlanması.
CBS katmanı: CoÄŸrafi Bilgi Sistemi içinde veri gösterimi yapılan katman.
Cephe yağışları: Sıcak ve soÄŸuk hava kütlelerinin karşılaÅŸması sonucu oluÅŸur.
Cevher: Yer kabuÄŸunda ekonomik deÄŸeri olan mineral içerikli kayaç.
Cıva barometresi: Hava basıncını ölçmek için kullanılan alet.
Cihaz kalibrasyonu: Haritalama ve ölçüm cihazlarının doÄŸruluk kontrolü.
Cisim boyutu ölçümü: Arazi veya hava fotoÄŸraflarında nesne boyutlarının belirlenmesi.
Cisim dağılım haritası: Nesnelerin veya varlıkların araziye dağılımını gösteren harita.
Cisim detay analizi: Harita veya model üzerinde nesne detaylarının incelenmesi.
Cisim hacim dağılımı: 3D model veya arazi verilerinde nesne hacim dağılımının analizi.
Cisim hacim hesaplama: Fotogrametri veya modelleme ile hacim ölçümü.
Cisim hareket analizi: Uçak veya hava araçlarının hareketlerinin incelenmesi.
Cisim hareket simülasyonu: Hava veya kara araçlarının bilgisayarda simülasyonu.
Cisim hareket yönü: Hava veya kara araçlarının hareket doÄŸrultusu.
Cisim hareketli modelleme: Hava araçlarının veya nesnelerin hareketlerinin simülasyonu.
Cisim hassasiyet analizi: Ölçüm cihazlarının veya verilerin doÄŸruluk kontrolü.
Cisim koordinat belirleme: Arazi veya model üzerinde nesnelerin konumunu tespit etme.
Cisim model doÄŸrulama: 3D model veya arazi verisinin doÄŸruluk kontrolü.
Cisim modelleme yazılımı: 3D modelleme ve haritalama için kullanılan yazılım.
Cisim ölçüm birimi: Fotogrametri veya CBS’de standart ölçüm birimi.
Cisim ölçüm noktası: Harita ve fotogrametri çalışmalarında referans noktası.
Cisim perspektif analizi: FotoÄŸraf veya model üzerinde görüÅŸ açısının analizi.
Cisim perspektif düzeltmesi: FotoÄŸraf ve model üzerindeki perspektif hatalarının düzeltilmesi.
Cisim referans sistemi: Ölçümlerde kullanılan koordinat sistemi.
Cisim sabitleme: Ölçüm ve modellemede referans noktaların sabitlenmesi.
Cisim şekil sınıflandırması: Arazi veya nesne geometrisinin sınıflandırılması.
Cisim ÅŸekli analizi: TopoÄŸrafya veya hava araçları üzerinde geometrik analiz.
Cisim tabanlı analiz: Fotogrametri veya CBS’de nesneye dayalı veri analizi.
Cisim tabanlı harita: Arazi veya nesneye özel tematik harita.
Cisim tabanlı modelleme: Arazi veya yapılar için nesne tabanlı 3D model oluÅŸturma.
Cisim tabanlı veri toplama: Nesne odaklı ölçüm ve veri toplama yöntemi.
Cisim veri doÄŸrulama: Ölçüm veya model verilerinin kontrol edilmesi.
Cisim veri entegrasyonu: Farklı kaynaklardan gelen verilerin birleştirilmesi.
Cisim veri toplama: Fotogrametri ve CBS için nesneye dair veri elde etme süreci.
Cisim yerleÅŸtirme: Haritalama veya modelleme çalışmalarında objelerin konumlandırılması.
Cisim yoÄŸunluÄŸu: Havanın veya suyun yoÄŸunluÄŸuna göre ölçülen kütle yoÄŸunluÄŸu.
Cisim yoÄŸunluk haritası: TopoÄŸrafya veya arazi analizinde yoÄŸunluk dağılımını gösteren harita.
Cisim yoÄŸunluk ölçümü: Arazi veya model üzerinde nesnelerin yoÄŸunluk ölçümü.
Cisim yüksekliÄŸi ölçümü: Arazi veya nesnelerin yerden yüksekliÄŸinin belirlenmesi.
Cisimlerin hava akımı: Uçak ve nesnelerin hava hareketine tepki gösterme ÅŸekli.
Cisimlerin yoÄŸunluk ölçümü: Arazi ve hava ölçümlerinde kullanılan fiziksel parametre.
CoÄŸrafi koordinat: Enlem ve boylam deÄŸerleriyle bir yerin konumu.
Coriolis etkisi: Dünya’nın dönüÅŸüne baÄŸlı olarak hareketin sapması.
Cüruf: Volkanik patlamalarda püsküren, soÄŸuyarak katılaÅŸan madde.
D
DaÄŸ geçidi: Ä°ki daÄŸ arasında geçiÅŸ yolu saÄŸlayan alan.
DaÄŸ gölü: DaÄŸlık alanda oluÅŸmuÅŸ göl.
DaÄŸlık alan: Yüksek ve engebeli arazi bölgesi.
DaÄŸ sırtı: Ä°ki vadinin arasında kalan yükseltiler.
Dağ sırası: Birbiriyle bağlantılı dağlardan oluşan sistem.
Dağılma haritası: Belirli verilerin alansal dağılımını gösteren harita türü.
Dairesel yerleÅŸme: YerleÅŸimlerin çevresel unsurlara göre halka ÅŸeklinde düzenlenmesi.
Delta: Akarsuların denize döküldüÄŸü yerde oluÅŸturduÄŸu birikim ÅŸekli.
Deltanın birikim alanı: Nehirlerin denize taşıdığı tortuların biriktiÄŸi bölge.
Denge noktası: Haritalamada referans olarak kullanılan sabit nokta.
Deniz akıntısı: Okyanus ve denizlerde sürekli hareket eden su akımı.
Deniz seviyesi: Deniz yüzeyinin ortalama yüksekliÄŸi, yükseklik ölçümünde referans alınır.
Deprem: Yer kabuğundaki ani enerji boşalması sonucu oluşan sarsıntı.
Deprem simülasyonu: Deprem etkilerinin modellenmesi ve incelenmesi.
Deprem zonu: Sismik aktivitelerin yoÄŸun olduÄŸu bölge.
Dere deltası: Nehirlerin denize dökülerek oluÅŸturduÄŸu birikim alanı.
Dere yatağı: Su akıntısının doğal olarak oluşturduğu kanal.
Derinlik ölçümü: Su kütlelerinin derinliÄŸinin belirlenmesi.
Dijital arazi modeli (DAM): Arazi yüzeyinin dijital ortamda modellenmiÅŸ hali.
Dijital harita: Bilgisayar ortamında görüntülenen veya kullanılan harita.
Dijital yükseklik modeli: Arazi yüzeyinin sayısal olarak temsil edilmesi.
Dikey eksen: Harita ya da diyagramlarda yükseklik gösteren eksen.
Dikey hız: Hava veya su hareketlerinde dikey yöndeki hız.
Dikey oryantasyon: Harita veya modelde dikey yönlendirme.
Dikey profili: Arazi veya yapının yükseklik yönündeki kesiti.
Dikey sapma: Harita ölçümlerinde düÅŸey yönde meydana gelen hata.
Dik yamaç: Yüksek eÄŸimli, dik arazi yüzeyi.
Dinamik harita: Zamanla deÄŸiÅŸen verileri gösteren harita.
Dinamometre: Kuvvet ölçmek için kullanılan alet.
DoÄŸal afet: Ä°nsan kontrolü dışında geliÅŸen yıkıcı doÄŸa olayları.
DoÄŸal rezerv alanı: Koruma altına alınmış, doÄŸal kaynakları olan bölge.
Dönence: GüneÅŸ ışınlarının dik geldiÄŸi en kuzey ve en güney sınırlar.
Dönence çizgisi: GüneÅŸ ışınlarının dik geldiÄŸi enlem çizgisi.
DönüÅŸ alanı: UçuÅŸ ve araçlar için güvenli dönüÅŸ yapılabilen bölge.
Drenaj ağı: Bir alandaki akarsuların oluşturduğu sistem.
Drenaj sistemi: Akarsular ve göletlerden oluÅŸan su tahliye ağı.
Durgun su: Akıntısı olmayan göl, gölet gibi su birikintileri.
DüÅŸey eksen ölçeÄŸi: YüksekliÄŸin grafik veya haritada gösterilmesinde kullanılan ölçek.
DüÅŸey kesit: Arazi veya jeolojik katmanların dikey görünümü.
DüÅŸey topoÄŸrafya: Arazi yüksekliÄŸi ve dikey farklılıkların gösterimi.
Dışbükey yüzey: Yüzeyi dışa doÄŸru kabaran arazi veya ÅŸekil.
Dış kuvvetler: Yer ÅŸekillerini ÅŸekillendiren su, rüzgâr, buzul vb. etkiler.
Dış rüzgar: Bölgeye dışardan gelen hava hareketi.
E
EÄŸim analiz sistemi: Arazi eÄŸimini deÄŸerlendiren yazılım veya yöntem.
EÄŸim haritası: Arazinin eÄŸim derecelerini gösteren tematik harita türü.
EÄŸimli arazi: Yüzeyde belirgin yükselti farkına sahip arazi.
EÄŸimli yüzey modeli: Arazi eÄŸimini üç boyutlu olarak gösteren model.
EÄŸim oranı: Arazi yüzeyindeki yükselti farkının yatay mesafeye oranı.
EÄŸim profili: Arazi eÄŸiminin grafik veya çizimle gösterimi.
EÄŸim sınıflandırması: Arazi eÄŸimlerinin kategorilere ayrılması yöntemi.
Ekinoks: Gece ve gündüz sürelerinin eÅŸit olduÄŸu dönem.
Ekinoks çizgisi: GüneÅŸ ışınlarının ekvatora dik geldiÄŸi enlem çizgisi.
Ekolojik harita: Belirli bir bölgedeki ekosistem dağılımını gösteren harita.
Ekolojik zonlama: Belirli kriterlere göre alanların ekolojik olarak sınıflandırılması.
Ekosistem: Canlılar ve yaÅŸadıkları çevre arasındaki karşılıklı iliÅŸkiler sistemi.
Ekosistem haritası: Belirli bir alandaki ekosistem dağılımını gösteren harita.
Ekspansiyon: YerleÅŸme ya da faaliyetlerin bir merkezden çevreye doÄŸru yayılması.
Ekspansiyon haritası: YerleÅŸme veya faaliyet yayılımını gösteren harita.
Ekstrem iklim: Sıcaklık ve yağış açısından olaÄŸandışı uç deÄŸerler gösteren iklim.
Ekstrem olay haritası: OlaÄŸanüstü hava veya doÄŸal olayların dağılımını gösteren harita.
Ekstrem sıcaklık haritası: OlaÄŸanüstü sıcaklık deÄŸerlerini gösteren harita.
Endemik tür: Sadece belirli bir coÄŸrafi bölgede yaÅŸayan canlı türü.
Enerji dağılım haritası: Bölgedeki enerji yoÄŸunluklarının gösterimi.
Enerji haritası: Bölgedeki potansiyel veya mevcut enerji kaynaklarını gösteren harita.
Enerji potansiyeli haritası: Bölgedeki yenilenebilir enerji kaynaklarının dağılımı.
Enlem: Ekvatora olan uzaklığı dereceyle ifade eden konum ölçüsü.
Enlem farkı: İki nokta arasındaki enlem derecesi farkı.
Epijenetik dere: Tabandaki yapıya göre yüzeyde oluÅŸmuÅŸ akarsu yatağı.
Epijenetik vadi: Yüzeyde oluÅŸmuÅŸ ama tabandaki farklı yapılar üzerinden akan vadi türü.
Erime noktası: Katı haldeki bir maddenin sıvı hale geçtiÄŸi sıcaklıktır.
Erozyon: Toprağın su, rüzgâr veya buzla aşınıp taşınması süreci.
Erozyon kontrolü: Toprak ve arazi kaybını önleme yöntemleri.
Erozyon modeli: Toprak ve kayaç aşınmasını sayısal veya grafik olarak temsil eden model.
Erozyon ölçümü: Arazi veya su kütlelerinde toprak kaybının tespit edilmesi.
Erozyon önleme yöntemi: Toprak kaybını azaltmak için uygulanan teknikler.
Erozyon zonu: Toprak ve kayaçların aşındığı alan.
Eş eğim haritası: Aynı eğime sahip alanları birleştiren harita.
Eş su seviyesi eğrisi: Aynı su seviyesindeki noktaları birleştiren eğri.
EÅŸ yükselti eÄŸrisi: Aynı yüksekliÄŸe sahip noktaları birleÅŸtiren eÄŸri.
F
Fauna: Belirli bir bölgedeki hayvan topluluÄŸu.
Fay aktivitesi: Fay hattında gözlemlenen hareket ve depremler.
Fay analizi: Yer kabuğu kırıklarının ve hareketlerinin incelenmesi.
Fay hattı: Yer kabuÄŸundaki kırık hatları boyunca oluÅŸan gerilim bölgeleri.
Fay kesiti: Fay hattının dikey veya yatay kesiti.
Faylanma: Yer kabuÄŸundaki kayaçların kırılarak yer deÄŸiÅŸtirmesi.
Fay zonu: Deprem ve sismik hareketlerin yoÄŸun olduÄŸu kırık bölge.
Fiyord: Buzul vadilerinin denizle dolması sonucu oluşan girintili koy.
Fiyord bölgesi: Buzul etkisiyle oluÅŸmuÅŸ girintili kıyı alanları.
Fiziki harita: Yeryüzü ÅŸekillerini yükseklik farklarıyla gösteren harita türü.
Fiziki harita ölçeÄŸi: Arazi ÅŸekillerini göstermek için kullanılan ölçek.
Fiziki topoğrafya: Arazi şekillerinin doğal yapısının incelenmesi.
Fiziki yükseklik modeli: Arazi yükseltilerinin sayısal veya üç boyutlu modeli.
Flora: Belirli bir bölgedeki doÄŸal bitki örtüsü topluluÄŸu.
Flora haritası: Bitki örtüsü dağılımının gösterildiÄŸi tematik harita.
Flora zonasyonu: Bitki örtüsüne göre alanların sınıflandırılması.
Föhn etkisi: DaÄŸ yamaçlarında sıcak ve kuru rüzgarın yarattığı iklimsel etki.
Föhn rüzgarı: DaÄŸ yamaçlarından inen kuru ve sıcak rüzgâr.
Formasyon: Belirli özelliklere sahip kayaç katman grubu.
Formasyon ölçümü: Kayaç katmanlarının özelliklerinin belirlenmesi.
Fosil: GeçmiÅŸte yaÅŸamış organizmaların taÅŸlaÅŸmış kalıntısı.
Fosil yatağı: Fosil buluntularının yoğun olarak bulunduğu alan.
Frekans analizi: Olayların meydana gelme sıklığının sayısal analizi.
Frekans dağılım haritası: Belirli olayların alansal veya sayısal yoÄŸunluk gösterimi.
Frekans haritası: Belirli bir olayın ne sıklıkta gerçekleÅŸtiÄŸini gösteren harita.
G
Galeri kayaç: Yeraltında oluÅŸmuÅŸ veya çıkarılmış taÅŸ ve kayaç oluÅŸumu.
GeliÅŸim analizi: Bölge veya alanların büyüme ve deÄŸiÅŸim sürecinin incelenmesi.
GeliÅŸim eÄŸrisi: Harita veya grafiklerde büyüme ve deÄŸiÅŸimi gösteren eÄŸri.
GeliÅŸim zonu: Arazi veya ÅŸehirlerin büyüme alanları.
GeliÅŸmiÅŸlik haritası: Bölgelerin sosyoekonomik durumlarını karşılaÅŸtıran haritalar.
Geoit: Dünya’nın kutuplardan basık, ekvatordan ÅŸiÅŸkin gerçek ÅŸekli.
Geomorfoloji: Yer şekillerini inceleyen coğrafya alt dalı.
Göç alanı: Ä°nsan veya canlıların yoÄŸun olarak yer deÄŸiÅŸtirdiÄŸi bölge.
Göl: Karalar üzerindeki doÄŸal ya da yapay su birikintisi.
Göl alanı: Belirli bir bölgedeki göl ve su kütlesi yüzeyi.
Göl derinliÄŸi: Gölün tabanına kadar olan dikey mesafe.
Göl havzası: Bir gölü besleyen akarsu ve alan sistemi.
Göllenme: Yağışların buharlaÅŸmadan yüzeyde birikmesi olayı.
Göl sedimentasyonu: Göl tabanına çöken tortu birikimi.
Görsel analiz: Uydu görüntüleri ve hava fotoÄŸraflarının deÄŸerlendirilmesi.
Gözlem ağı: Meteorolojik veya çevresel verilerin toplandığı sistem.
Gözlem istasyonu: Meteorolojik verilerin toplandığı sabit alan.
GPS: Küresel konum belirleme sistemi.
GPS koordinat ölçümü: Küresel konum belirleme sisteminin kullanımıyla nokta tespiti.
Graben: Ä°ki fay hattı arasında çökerek oluÅŸmuÅŸ alçak alan.
Graben sistemi: Çökme sonucu oluÅŸan alçak alanlar zinciri.
GüneÅŸlenme haritası: Bir bölgenin güneÅŸ ışığı alma yoÄŸunluÄŸunu gösteren harita.
GüneÅŸlenme profili: Arazi veya yüzeyin güneÅŸ ışığını alma derecesinin grafiÄŸi.
GüneÅŸlenme süresi: Bir bölgenin gün içinde doÄŸrudan güneÅŸ aldığı süre.
H
Harita: Yeryüzünün kuÅŸbakışı görünümünün belirli bir ölçekle çizilmiÅŸ temsili.
Haritacılık: Harita üretimiyle ilgili teknik ve bilimsel süreçlerin tamamı.
Hava akımı: Atmosferdeki rüzgar ve hareketli hava kütleleri.
Hava basıncı haritası: Atmosfer basıncının bölgesel dağılımını gösteren harita.
Hava durumu haritası: Belirli bir bölgede atmosfer koÅŸullarını gösteren harita.
Hava istasyonu: Meteorolojik verilerin toplandığı ölçüm noktası.
Hava kütlesi: Belirli sıcaklık ve nem özellikleri taşıyan büyük hava hacmi.
Hava kütlesi sınıflandırması: Atmosferdeki hava bloklarının özelliklerine göre gruplandırılması.
Hava sıcaklığı haritası: Belirli bir bölgedeki sıcaklık dağılımını gösteren harita.
Havza: Akarsuların sularını topladığı geniş alan.
Heyelan: Toprağın yerçekimiyle kayarak yer deÄŸiÅŸtirmesi olayı.
Heyelan zonu: Toprağın kayma riski taşıdığı alan.
Hidrografik aÄŸ: Akarsu ve su kütlelerinin oluÅŸturduÄŸu baÄŸlantı sistemi.
Hidrografik profil: Su yollarının yatay ve dikey kesiti.
Hidroloji: Su kaynaklarının fiziksel özelliklerini ve dağılımını inceleyen bilim dalı.
Hidrolojik harita: Su kaynaklarının dağılımını gösteren harita türü.
Hidrolojik modelleme: Su akışı ve rezervuarların simülasyonu.
Hidrolojik zon: Su kaynaklarının özelliklerine göre sınıflandırılmış bölge.
Hidrografya: Deniz, göl ve akarsularla ilgilenen coÄŸrafya dalı.
Hipsografik eÄŸri: Yeryüzü yüksekliklerini gösteren izohips eÄŸrileri.
Hipsometri: Arazi yüksekliÄŸinin ölçülmesi ve dağılımının gösterimi.
Hipsometrik harita: Arazi yüksekliklerini renk veya çizgi ile gösteren harita.
Horizon: Toprak katmanlarının yatay dizilimi.
Humus: Toprağın verimliliğini sağlayan organik madde.
Humus oranı: Topraktaki organik madde miktarının ölçümü.
I
Ilıman iklim: Ne çok sıcak ne çok soÄŸuk olan, orta kuÅŸakta görülen iklim tipi.
Ilıman iklim kuÅŸağı haritası: Orta kuÅŸaktaki iklim tiplerinin gösterildiÄŸi harita.
Ilıman iklim özellikleri analizi: Sıcaklık ve yağış verileriyle bölge incelemesi.
Ilıman okyanus iklimi: Yıl boyunca yağış alan, ılıman sıcaklıkta deniz etkili iklim.
​Irmak: Debisi yüksek, geniÅŸ akış yatağına sahip büyük akarsu.
Islak alan haritası: Bataklık, göl ve sulak alanların dağılımını gösteren harita.
Islak alanlar: Sulak, bataklık veya sulu toprak alanları.
Isı adası: Åžehir merkezlerinin çevresine göre daha sıcak olmasına verilen ad.
Isı adası etkisi haritası: Åžehirlerde sıcaklık dağılımını gösteren harita.
Isı adası ölçümü: Åžehir merkezleri ve çevre alanlarındaki sıcaklık farklarının belirlenmesi.
Isı dengesi: Yeryüzüne gelen ve çıkan ısının karşılaÅŸtırılması.
Isı dengesi modeli: Enerji giriÅŸ-çıkışlarının sayısal veya grafiksel gösterimi.
Isı eÅŸitsizliÄŸi: Yeryüzünde farklı bölgelerin farklı sıcaklıklara sahip olması.
Isı farkı: Gece-gündüz veya yaz-kış arasında yaÅŸanan sıcaklık deÄŸiÅŸimi.
Isı haritası: Belirli bir bölgedeki sıcaklık dağılımını gösteren harita.
Işık kirliliği: Doğal gece karanlığının yapay ışıklarla bozulması.
Işık kirliliÄŸi haritası: Yapay ışık kaynaklarının gece ortamını etkilediÄŸi alanların gösterimi.
Işınım: GüneÅŸ enerjisinin dalgalar halinde yeryüzüne ulaÅŸması.
Işınım ölçümü: GüneÅŸ enerjisinin belirli bir noktaya ulaÅŸma miktarının ölçülmesi.
Isı transferi: Atmosferde ısının yer değiştirmesi (radyasyon, konveksiyon, iletim).
Isı transferi analizi: Atmosferde enerji ve ısı hareketlerinin incelenmesi.
J
Jeodezi: Yerkürenin ÅŸeklini ve boyutlarını matematiksel olarak inceleyen bilim.
Jeodinamik: Yer kabuÄŸundaki yapısal hareketleri açıklayan bilim dalı.
Jeodinamik zon: Yer kabuÄŸundaki hareketlerin yoÄŸun olduÄŸu alan.
Jeofizik ölçüm: Yer kabuÄŸu ve yeryüzü özelliklerinin fiziksel yöntemlerle incelenmesi.
Jeoistatistik: CoÄŸrafi verilerin istatistiksel analizi.
Jeoistatistiksel analiz: Coğrafi verilerin sayısal ve istatistiksel olarak incelenmesi.
Jeoloji: Yer kabuÄŸunun yapısını, bileÅŸimini ve geçmiÅŸini inceleyen bilim dalı.
Jeolojik profil: Kayaç ve yer kabuÄŸu katmanlarının dikey kesiti.
Jeolojik zaman: Dünyanın tarihini dönemlere ayıran kronolojik sistem.
Jeolojik zon: Yer kabuğundaki farklı jeolojik yapıların alanları.
Jeomanyetik alan: Dünya'nın manyetik alanı.
Jeomanyetik harita: Dünya manyetik alanının bölgesel dağılımını gösterir.
Jeomorfoloji: Yeryüzü ÅŸekillerinin oluÅŸumunu ve geliÅŸimini inceler.
Jeomorfolojik harita: Arazi ÅŸekillerinin dağılımını gösteren harita.
Jeopolitik: CoÄŸrafi unsurların siyasi güç üzerindeki etkisini inceleyen alan.
Jeopolitik harita: Siyasi sınırlar ve coÄŸrafi güç iliÅŸkilerini gösteren harita.
Jeosfer: Dünya'nın katmanlarından oluÅŸan fiziksel küre.
Jeosfer katmanı: Dünya’nın fiziksel katmanlarından biri.
Jeotermal alan: Yer altı sıcaklıklarının yüksek olduÄŸu bölge.
Jeotermal harita: Yerin ısı dağılımını ve sıcak bölgeleri gösteren harita.
K
Karst: Kireçtaşı gibi çözünebilen kayaçların kimyasal çözünmesiyle oluÅŸan yer ÅŸekilleri.
Karstik arazi: Karstik süreçlerin etkisiyle ÅŸekillenmiÅŸ arazi.
Karstik maÄŸara: Kireçtaşı çözünmesi sonucu oluÅŸmuÅŸ yer altı boÅŸluÄŸu.
Karstik ova: Karstik süreçlerle oluÅŸmuÅŸ, geniÅŸ tabanlı düzlük.
Kayaç: Yer kabuÄŸunu oluÅŸturan katı mineral toplulukları.
Kayaç analizi: Yer kabuÄŸunu oluÅŸturan mineral ve kayaç özelliklerinin incelenmesi.
Kayaç sınıflandırması: Kayaçların mineral ve oluÅŸum özelliklerine göre gruplandırılması.
Kıyı erozyonu: Dalga ve akıntıların kıyıyı aşındırması süreci.
Kıyı morfolojisi: Kıyı ÅŸekillerinin yapısı ve geliÅŸim biçimi.
Kıyı oku: Dalga ve akıntılarla taşınan kumların bir koyun önünde birikerek oluÅŸturduÄŸu ÅŸekil.
Kıyı savunma yapısı: Kıyı erozyonunu önlemek için yapılan mühendislik yapısı.
Kıyı seti: Deniz seviyesinin alçalmasıyla kıyıda kalan eski kıyı çizgileri.
Kıyı tipi: Kıyının ÅŸekline göre sınıflandırılan coÄŸrafi yapı (ria, dalmaçya, fiyord vb.).
Klimatik harita: Belirli bir bölgenin iklim özelliklerini gösteren harita.
Kuvaterner: Jeolojik zaman ölçeÄŸinde en yeni zaman dilimi.
Kuvaterner zonu: Kuvaterner zamanına ait jeolojik oluşum alanı.
Kuzey Yarımküre: Ekvator’un kuzeyinde kalan yeryüzü yarısı.
Kuzey Yarımküre haritası: Dünya’nın kuzey yarısını gösteren harita.
Küresel ısınma etkisi haritası: Sıcaklık artışının bölgesel etkilerini gösteren harita.
L
Lahar: Volkanik patlamalar sırasında oluÅŸan çamur akıntısı.
Lahar akış haritası: Volkanik çamur akıntılarının izlediÄŸi alanları gösteren harita.
Lahar risk alanı: Volkanik çamur akıntısı olasılığı yüksek bölgeler.
Landsat: Dünya gözlemi yapan ABD uydularının genel adı.
Litosfer: YerkabuÄŸu ile üst mantonun katı kısmını içeren tabaka.
Litosfer haritası: YerkabuÄŸu ve üst mantonun katı kısmını gösteren harita.
Litosfer zonu: Yer kabuÄŸu ve üst mantonun katı kısmına ait bölge.
Lodostan: Türkiye’de batıdan esen ılık ve nemli rüzgâr.
Lodostan rüzgâr haritası: Türkiye’de batıdan esen rüzgârların dağılımını gösteren harita.
Lokal rüzgâr: Belirli küçük alanlarda etkili olan kısa süreli rüzgârlar.
Lokal rüzgâr etkisi: Küçük alanlarda rüzgârın araziye ve iklime etkisi.
LoÅŸ vadi haritası: GüneÅŸ ışığının az ulaÅŸtığı vadilerin dağılımını gösterir.
LoÅŸ vadisi: GüneÅŸ ışığını az alan, sık bitki örtüsüne sahip vadiler.
Luvisol: Kil birikimi gösteren, verimli toprak türü.
Luvisol haritası: Kil birikimi ve verimli toprak alanlarının dağılımını gösteren harita.
Lütfi harita: Detaydan uzak, sadeleÅŸtirilmiÅŸ temsili haritalar.
Lüks harita: Estetik amaçla, dekoratif olarak tasarlanmış özel baskılı harita.
Lütesyum: Periyodik tabloda nadir toprak elementleri arasında yer alan, gümüÅŸümsü beyaz renkte bir metal element.
Lütesyum madeni: Lütesyum elementinin bulunduÄŸu yatak veya maden bölgesi.
M
Magmatik kayaç: Magmanın soÄŸuması ve katılaÅŸmasıyla oluÅŸan kayaç türü.
Magmatik zon: Magma hareketleri ve volkanik aktivitenin etkili olduÄŸu alan.
Magnetik kuzey: Pusulanın iÄŸnesinin yöneldiÄŸi manyetik alan noktası.
Manyetik alan haritası: Dünyanın veya bir bölgenin manyetik alan yoÄŸunluÄŸunu gösteren harita.
Manzara analizi: Arazi görünümü ve topoÄŸrafik özelliklerin görsel incelenmesi.
Manzara haritası: Görsel olarak arazinin topoÄŸrafik görünümünü betimleyen harita.
Matematik konum: Enlem ve boylamlara göre belirlenen konum.
Matematik koordinat sistemi: Enlem ve boylam ölçümlerini temel alan konum belirleme yöntemi.
Mekânsal analiz: CoÄŸrafi verilerin konum temelinde karşılaÅŸtırılması.
Mekânsal veri görselleÅŸtirme: CoÄŸrafi verilerin harita veya grafiklerle gösterimi.
Meridyen: Kutup noktalarını birleÅŸtiren hayali çizgiler.
Meridyen haritası: Dünyadaki meridyen çizgilerinin gösterimi.
Meteoroloji: Kısa süreli atmosfer olaylarını inceleyen bilim dalı.
Meteorolojik istasyon: Hava olaylarını ölçmek ve kaydetmek için kurulan alan.
Mikroklima: Küçük bir alanda oluÅŸan özel iklim koÅŸulları.
Mikroklima haritası: Küçük alanlardaki özel iklim dağılımını gösteren harita.
Moraine: Buzulların taşıyıp biriktirdiği kaya ve toprak malzemesi.
Moraine haritası: Buzul tortularının ve morenlerin dağılımını gösterir.
Mutlak konum: Bir yerin matematiksel koordinatlarla (enlem-boylam) belirlenmiÅŸ konumu.
Mutlak konum haritası: Belirli noktaların enlem ve boylam koordinatlarını gösteren harita.
N
Nadas: Toprağın bir yıl ekilmeden bırakılarak dinlendirilmesi yöntemi.
Nadas haritası: Toprak dinlendirme alanlarının dağılımını gösteren tarımsal harita.
Nehir: GeniÅŸ yatakta akan sürekli su akıntısı.
Nehir havzası haritası: Akarsu ve yan kollarının oluÅŸturduÄŸu alanları gösterir.
Nem: Havada bulunan su buharı miktarı.
Nem dağılım haritası: Belirli bir bölgedeki bağıl nem dağılımını gösteren harita.
Nemlilik haritası: Havadaki bağıl nemin coÄŸrafi dağılışını gösteren harita türü.
Neo coÄŸrafya: Modern teknolojilerle (örneÄŸin, CBS) yapılan coÄŸrafi analizlerin bütünü.
Neo coÄŸrafya uygulamaları: Modern GIS ve veri görselleÅŸtirme tekniklerinin kullanımı.
Net radyasyon: Gelen ve yansıyan ışınım farkı; yüzeye ulaÅŸan enerji miktarını gösterir.
Net radyasyon haritası: Yüzeye ulaÅŸan enerji miktarının bölgesel dağılımı.
Nikel: Jeokimyasal elementlerden biri, genellikle magmatik kayaçlarda bulunur.
Nikel yatakları haritası: Nikel minerallerinin bulunduÄŸu bölgeleri gösterir.
Nispi yükseklik: Bir noktanın çevresine göre olan yüksekliÄŸi.
Nispi yükseklik haritası: Arazi yükseltilerinin çevreye göre dağılımını gösterir.
Nitel veri: Sayısal olmayan, tanımlayıcı coğrafi verileri.
Nitel veri analizi: Sayısal olmayan coğrafi verilerin incelenmesi ve sınıflandırılması.
Nüfus dağılım analizi: Ä°nsan yerleÅŸimlerinin coÄŸrafi olarak incelenmesi.
Nüfus yoÄŸunluÄŸu: Birim alana düÅŸen insan sayısını ifade eder.
Nüfus yoÄŸunluÄŸu haritası: Belirli bir alandaki insan yoÄŸunluÄŸunu gösteren tematik harita.
O
Obruk: Karstik bölgelerde yer altı boÅŸluklarının çökmesiyle oluÅŸan derin çukurlar.
Obruk haritası: Karstik çukurların dağılımını gösteren harita.
Ocak haritası: DoÄŸal kaynakların (örneÄŸin madenler) çıkarıldığı alanları gösteren harita türü.
Ocak zonu: Maden veya doğal kaynakların bulunduğu alanlar.
Orman sınırı: Belirli yükseklikten sonra aÄŸaçların yetiÅŸemediÄŸi limit çizgisi.
Orman sınırı haritası: AÄŸaçların yetiÅŸebileceÄŸi maksimum yükseklikleri gösteren harita.
Orografik yağış: Yükselen hava kütlesinin daÄŸ yamacında soÄŸuyarak yağış bırakması.
Orografik yağış haritası: DaÄŸ yamaçlarında yağış dağılımını gösteren harita.
Orta kuÅŸak: 30°–60° enlemleri arasında kalan, ılıman iklimlerin görüldüÄŸü kuÅŸaktır.
Orta kuÅŸak iklim haritası: 30°–60° enlemlerindeki iklim tiplerini gösteren harita.
Ortalama sıcaklık analizi: Belirli bir dönemde sıcaklık deÄŸerlerinin bölgesel dağılımı.
Ortalama sıcaklık haritası: Belirli bir zaman diliminde ortalama sıcaklıkların coÄŸrafi dağılımını gösterir.
Ova: Akarsuların biriktirme yoluyla oluÅŸturduÄŸu düz ve verimli kara parçası.
Ovalık: GeniÅŸ ve düz kara yüzeyi.
Ovalık alan haritası: Düz ve geniÅŸ kara yüzeylerinin dağılımını gösteren harita.
Ova topoÄŸrafya haritası: Düz ve alçak arazilerin topoÄŸrafik gösterimi.
Ova üretkenlik haritası: Verimli tarım arazilerini gösteren harita.
Ozon tabakası: GüneÅŸten gelen zararlı UV ışınlarını filtreleyen atmosfer tabakası.
Ozon tabakası haritası: Atmosferdeki ozon yoÄŸunluÄŸunu gösteren tematik harita.
Ö
Öklidyen mesafe: Ä°ki nokta arasındaki doÄŸrusal (en kısa) uzaklıktır.
Öklidyen mesafe analizi: Noktalar arasındaki doÄŸrusal uzaklığın hesaplanması.
Öklidyen mesafe haritası: Noktalar arasındaki doÄŸrusal uzaklıkları görselleÅŸtiren harita.
Ölçek: Haritadaki uzunlukların gerçekteki karşılığını ifade eden oran.
Ölçekli harita: Gerçek uzunluk ve mesafeleri belirli oranda gösteren harita.
Ölçeksiz harita: Mesafe ölçümü yapılamayan, genellikle sembolik haritalar.
Ön cephe: Sıcak ve soÄŸuk hava kütlelerinin karşılaÅŸtığı sınır bölgesi.
Ön cephe haritası: Hava kütlelerinin karşılaÅŸtığı sınır bölgelerinin dağılımını gösterir.
Örtü haritası: Belirli bir örtü (örneÄŸin: bitki, kar, arazi kullanımı) tipinin dağılımını gösteren harita.
Örtü tipi haritası: Bitki, kar veya arazi kullanımı gibi örtülerin dağılımını gösteren harita.
Ötrofikasyon: Su kaynaklarında aşırı besin birikimi sonucu canlı yaÅŸamının olumsuz etkilenmesi.
Ötrofikasyon haritası: Su kütlelerindeki aşırı besin birikimi ve etkilerini gösteren harita.
Özellik çıkarımı: Uydu görüntülerinden belirli nesne ya da alanların tespit edilmesi iÅŸlemi.
Özellik çıkarımı analizi: Uydu görüntülerinden arazi veya nesne tespiti çalışması.
Özellik haritası: Sadece bir coÄŸrafi özelliÄŸi vurgulayan haritalar (örneÄŸin: tarım, nüfus).
Özellik vurgulu harita: Belirli coÄŸrafi özelliÄŸi ön plana çıkaran tematik harita.
Özgün kayaç: Sadece belli bir bölgede yaygın olan özel jeolojik yapı.
Özgün kayaç zonları: Sadece belirli bölgelerde görülen kayaç türlerinin alanları.
Öz ısı: Maddenin birim kütlesinin sıcaklığını 1°C artırmak için gereken enerji miktarı.
Öz ısı dağılım haritası: Farklı materyallerin birim kütle ısı kapasitelerini gösterir.
P
Paralel: Ekvatora paralel uzanan, enlem belirlemeye yarayan hayali çizgiler.
Paralel haritası: Enlem çizgilerinin ve dağılımının gösterildiÄŸi harita.
Peneplen: Aşınma sonucu oluÅŸmuÅŸ, neredeyse tamamen düzleÅŸmiÅŸ arazi.
Peneplen haritası: DüzleÅŸmiÅŸ arazilerin topoÄŸrafik gösterimi.
Peribacası: Volkanik tüflerin rüzgar ve suyla aşındırılmasıyla oluÅŸan doÄŸal ÅŸekiller.
Peyzaj: DoÄŸal ve beÅŸeri unsurların oluÅŸturduÄŸu görsel çevre.
Peyzaj analizi: DoÄŸal ve beÅŸeri çevre unsurlarının incelenmesi.
Plato: Çevresine göre yüksek ve düz geniÅŸ kara parçaları.
Plato topoÄŸrafya haritası: Yüksek ve düz arazilerin topoÄŸrafik gösterimi.
Plütonik kayaç: Magmanın yer kabuÄŸunda derinlerde soÄŸumasıyla oluÅŸan kayaçlar.
Plütonik kayaç zonları: Magmatik derin kayaçların dağılım alanları.
Polye: Karstik bölgelerde görülen geniÅŸ tabanlı çöküntü alanı.
Polye haritası: Karstik çöküntü alanlarının dağılımını gösteren harita.
Pozitif yeryüzü ÅŸekli: Yükselti oluÅŸturan daÄŸ, tepe, plato gibi ÅŸekiller.
Pozitif yeryüzü ÅŸekli haritası: Yükseltilerin dağılımını gösteren harita.
Projeksiyon: Küresel yüzeyin düzlem üzerine aktarılma yöntemi.
Projeksiyon tipi haritası: Küresel yüzeyin düzleme aktarım yöntemlerini gösterir.
Pusula: Yön tayininde kullanılan, manyetik kuzeyi gösteren alet.
Pusula kullanımı haritası: Navigasyon ve yön tayininde pusulanın gösterimi.
R
Radyoaktif tarih belirleme: Fosil ya da kayaçların yaşını belirlemek için kullanılan yöntem.
Radyoaktif yaÅŸ haritası: Kayaç ve fosillerin yaÅŸlarına göre dağılımını gösteren harita.
Rasat istasyonu: Meteorolojik gözlemlerin yapıldığı sabit ölçüm noktası.
Rasat istasyonu ağı: Meteorolojik gözlem noktalarının coÄŸrafi dağılımı.
Ria kıyı haritası: Girintili kıyı tiplerinin gösterimi.
Ria tipi kıyı: Eski akarsu vadilerinin sular altında kalarak oluşturduğu girintili kıyı şekli.
Rift vadisi: Litosferin iki yana açılmasıyla oluÅŸan çöküntü vadisi.
Rift zonu: Litosferin açılma eÄŸiliminde olduÄŸu alanlar.
Rölyef: Yeryüzündeki ÅŸekillerin tümüne verilen isim.
Rölyef analizi: Yeryüzü ÅŸekillerinin detaylı incelenmesi ve sınıflandırılması.
Rölyef haritası: Yükselti ve çukurlukları gösteren harita türü.
Rota: Belirli bir baÅŸlangıç ve varış noktası arasındaki izlenen yol.
Rota planlama haritası: Belirli baÅŸlangıç ve varış noktaları arasındaki izlenen yolların gösterimi.
Rüzgar: Havanın yüksek basınçtan alçak basınca doÄŸru yatay hareketi.
Rüzgar aşındırması: Rüzgarın taşıdığı kum ve tozlarla yüzeyi aşındırması süreci.
Rüzgar aşındırması alanları: Kum ve toz taşınımının yoÄŸun olduÄŸu bölgeler.
Rüzgar dağılım haritası: Belirli bölgelerdeki rüzgar yönleri ve hızlarını gösteren harita.
Rüzgar gülü: Rüzgarın yönünü ve sıklığını gösteren diyagram türü.
Rüzgar gülü diyagramı haritası: Rüzgar yön ve sıklığını görselleÅŸtiren harita.
S
Saha çalışması: CoÄŸrafi verilerin doÄŸrudan araziden toplanması süreci.
Saha gözlem analizi: Arazi verilerinin detaylı incelenmesi ve yorumlanması.
Saha ölçüm haritası: Arazi çalışmalarıyla elde edilen verilerin harita üzerinde gösterimi.
Saros: Rüzgarların sebep olduÄŸu girdap benzeri yerel hava hareketi.
Saros rüzgar haritası: Yerel girdap benzeri rüzgarların dağılımını gösteren harita.
Sera etkisi: Atmosferin ısıyı tutarak yeryüzünü ısıtma mekanizması.
Sera etkisi analizi: Atmosferin ısı tutma mekanizmasının bölgesel etkilerinin incelenmesi.
Sert kayaç: Dış etkenlere karşı dayanıklı olan, genellikle magmatik kökenli kayaçlar.
Sert kayaç zonları: Dayanıklı kayaç türlerinin dağılım alanları.
Sıcaklık: Havanın termal enerjisinin derecesi.
Sıcaklık dağılım haritası: Belirli bir alandaki sıcaklık farklarını gösteren harita.
Sıcaklık haritası: Belirli bir zaman diliminde sıcaklık dağılımını gösteren harita.
Silindir projeksiyon: Ekvator çevresinde daha doÄŸru sonuçlar veren harita çizim yöntemi.
Silindir projeksiyon haritası: Ekvator çevresinde doÄŸruluk saÄŸlayan düzlem aktarım haritası.
Sirk: Buzul aşındırmasıyla oluÅŸan yuvarlak çanak biçimli çöküntüdür.
Sirk topoÄŸrafyası haritası: Buzul çanaklarının dağılımını gösteren harita.
Step: Orta kuÅŸakta görülen, yazları kurak, kısa otlarla kaplı doÄŸal bitki örtüsü.
Step bitki örtüsü haritası: Orta kuÅŸaktaki kurak ve kısa otlarla kaplı alanların gösterimi.
Subtropikal kuÅŸak: 20–40° enlemleri arasında kalan, genellikle sıcak ve yarı kurak iklim kuÅŸağı.
Subtropikal kuÅŸak haritası: 20–40° enlemlerindeki iklim kuÅŸağının gösterimi.
T
Tabaka: Yatay ya da eÄŸimli ÅŸekilde dizilmiÅŸ tortul kayaç birimi.
Tabaka zonları: Farklı tortul kayaç birimlerinin dağılım alanları.
Tafoni: Kayaç yüzeyinde rüzgarla oluÅŸan oyuklu yüzey ÅŸekli.
Tafoni oluÅŸum haritası: Rüzgar etkisiyle oluÅŸan oyuklu yüzeylerin dağılımı.
Taiga: SoÄŸuk iklim kuÅŸağında görülen iÄŸne yapraklı orman örtüsü.
Taiga bitki örtüsü haritası: SoÄŸuk kuÅŸak iÄŸne yapraklı orman alanlarının gösterimi.
Talik vadi: Eski vadinin içinden geçen yeni vadinin oluÅŸturduÄŸu yapı.
Talik vadi haritası: Eski ve yeni vadi yapılarının topoÄŸrafik gösterimi.
Tanımsal harita: CoÄŸrafi kavramların öÄŸretimi amacıyla kullanılan harita türü.
Tanımsal öÄŸretim haritası: CoÄŸrafi kavramların eÄŸitim amaçlı görselleÅŸtirilmesi.
Tarımsal alan dağılım haritası: Tarıma elveriÅŸli arazilerin coÄŸrafi gösterimi.
Tarımsal alan haritası: Tarıma elveriÅŸli ve kullanılan alanların dağılımını gösterir.
Tektonik hareket: Yer kabuğunun kırılması, kıvrılması gibi yapısal hareketler.
Tektonik hareket analizi: Kırılma, kıvrılma ve levha hareketlerinin incelenmesi.
Termik basınç: Sıcaklık farkına baÄŸlı olarak oluÅŸan hava basıncı.
Termik basınç haritası: Sıcaklık farklarının oluÅŸturduÄŸu basınç dağılımının gösterimi.
TopoÄŸrafya: Bir bölgenin yüzey ÅŸekilleri ve yükseklik farklılıklarının tümü.
TopoÄŸrafya haritası: Yüzey ÅŸekilleri ve yükseklik farklılıklarını görselleÅŸtiren harita.
Tsunami: Deprem ya da volkanik patlamalar sonucu oluşan dev deniz dalgaları.
​Tsunami risk haritası: Deprem ve volkanik etkilerle oluÅŸabilecek dev dalga alanlarının gösterimi.
U
Ufuk çizgisi: Gökyüzü ile yeryüzünün birleÅŸtiÄŸi hayali çizgi.
Ufuk çizgisi analizi: Arazi ve manzara gözlemleri için referans çizgisinin incelenmesi.
Ulaşım ağı haritası: Karayolu, demiryolu ve hava yolu baÄŸlantılarının detaylı gösterimi.
Ulaşım haritası: Karayolu, demiryolu, hava yolu gibi ulaşım aÄŸlarını gösteren harita.
Ultraviyole ışın: GüneÅŸten gelen, çıplak gözle görülmeyen morötesi ışınlar.
Ultraviyole ışın haritası: GüneÅŸten gelen UV ışınlarının bölgesel dağılımını gösterir.
Uluslararası saat dilimi: 15°’lik boylam aralıklarına göre belirlenen saat bölgeleri.
Uluslararası saat haritası: Saat dilimlerinin coÄŸrafi gösterimi.
Uluşma havzası: Birden fazla akarsuyun birleştiği alan.
UluÅŸma havzası haritası: Akarsuların birleÅŸim alanlarını gösteren harita.
Urgan tipi yerleşme: Tarıma dayalı ve dağınık yapıdaki yerleşim tipi.
Urgan tipi yerleÅŸme haritası: Dağınık ve tarıma dayalı yerleÅŸim alanlarının gösterimi.
Uyar haritası: DoÄŸal afetler veya tehlikelere karşı bilgilendirme amaçlı kullanılan haritalar.
Uyarı haritası: Afet risklerine karşı önlem alınacak alanları gösteren harita.
Uydu gözlem haritası: Uydu verileriyle yeryüzü gözleminin coÄŸrafi gösterimi.
Uydular: Yeryüzünü gözlemlemek veya iletiÅŸim kurmak amacıyla yörüngeye yerleÅŸtirilen araçlar.
Uygulamalı coÄŸrafya: CoÄŸrafi bilgilerin günlük yaÅŸama ve planlamaya uygulanması.
Uygulamalı coÄŸrafya haritası: Günlük yaÅŸam ve planlamaya yönelik coÄŸrafi veri gösterimi.
Uygulamalı haritacılık: Güncel veri toplama, analiz ve harita üretim süreçlerini kapsar.
Uygulamalı haritacılık projeksiyonu: Veri toplama ve analiz sonuçlarının harita üzerinde aktarımı.
V
Vadi: Akarsuların aşındırmasıyla oluÅŸan uzun ve dar çöküntüler.
Vadi haritası: Akarsu vadilerinin topoÄŸrafik ve planimetri gösterimi.
Vadi tipi yerleÅŸim analizi: Vadiler boyunca kurulan yerleÅŸim düzenlerinin harita gösterimi.
Vadi tipi yerleÅŸme: Vadiler boyunca kurulan çizgisel yerleÅŸim düzeni.
Varlık dağılım haritası: DoÄŸal ve kültürel unsurların coÄŸrafi dağılımının görselleÅŸtirilmesi.
Varlık haritası: Belirli doÄŸal ya da kültürel unsurların mekânsal varlığını gösterir.
Viskozite: Magmanın akışkanlık derecesi.
Viskozite ölçüm haritası: Magma akışkanlığının bölgesel dağılımının gösterimi.
Viyadük: Vadiler üzerinden geçen köprü.
Viyadük topoÄŸrafyası: Vadiler üzerindeki köprülerin ve yükseklik farklarının gösterimi.
Volkan: Magmanın yer yüzüne çıktığı yeryüzü ÅŸekli.
Volkanik kayaç: Lavların soÄŸumasıyla oluÅŸmuÅŸ dış püskürük kayaçlar.
Volkanik kayaç dağılım haritası: Dış püskürük kayaçların bölgesel dağılımını gösterir.
Volkanizma: Magmanın yer kabuÄŸundan yüzeye çıkması süreci.
Volkanizma aktivite haritası: Magma çıkışlarının ve etkilerinin coÄŸrafi gösterimi.
Volkan konisi: Volkanik püskürmelerle oluÅŸmuÅŸ koni biçimli yükselti.
Volkan morfolojisi haritası: Volkanik yapılar ve konilerin topoÄŸrafik gösterimi.
Vurgulu harita: Belirli bir bölgenin öne çıkarıldığı tematik harita türü.
Vurgulu tematik harita: Öne çıkarılması gereken bölge veya özelliÄŸin harita üzerinde vurgulanması.
Ü
Üç boyutlu harita: Yükseltilerin gerçekçi gösterildiÄŸi kabartma haritalar.
Üç boyutlu kabartma harita: Yükseltileri gerçekçi ÅŸekilde gösteren harita.
Üçgen nirengi ağı: Yeryüzünün ölçülmesinde kullanılan sabit üçgenler sistemi.
Üçgen nirengi haritası: Üçgen ölçüm noktalarıyla yapılan arazi ölçümlerinin harita gösterimi.
Ülke sınırı: Bir devletin egemenlik alanını belirleyen çizgi.
Ülke sınırı haritası: Devlet egemenlik alanlarını gösteren harita.
Üretici alan: Hammaddelerin çıkarıldığı ya da üretildiÄŸi coÄŸrafi bölgeler.
Üretici alan dağılım haritası: Hammaddelerin çıkarıldığı veya üretildiÄŸi yerlerin coÄŸrafi gösterimi.
Üretim dağılım haritası: Sanayi, tarım ve enerji üretim alanlarının coÄŸrafi gösterimi.
Üretim haritası: Sanayi, tarım ya da enerji üretimini gösteren tematik harita.
Üst havza: Bir akarsuyun kaynak kısmına yakın olan bölgesi.
Üst havza topoÄŸrafyası: Akarsuyun kaynak kısmındaki alanların yükselti ve eÄŸim gösterimi.
Üst katman: Toprağın bitki köklerinin yoÄŸun bulunduÄŸu en verimli kısmı.
Üst katman toprak haritası: Verimli toprak katmanlarının dağılımını gösterir.
Üst mantel: Yer kabuÄŸunun altında yer alan manto tabakasının üst bölgesi.
Üst mantel analiz haritası: Manto tabakasının üst kısmının jeolojik gösterimi.
Üst üste binmiÅŸ izohips: Çok dik yamaçların gösteriminde kullanılan iç içe geçmiÅŸ eÄŸriler.
Üst yüzey: Harita ve modellerde görünen dış kabuk veya ilk katman.
Üst yüzey topoÄŸrafyası: Dış kabuk ve ilk katmanın harita üzerindeki gösterimi.
Y
Yamaç: Ä°ki farklı yükselti arasındaki eÄŸimli yüzey.
Yamaç eÄŸimi haritası: Arazi yüzeyinin eÄŸim derecelerini gösteren harita.
Yayla: Yaz aylarında hayvancılık ve serin iklim için kullanılan yüksek rakımlı düzlük.
Yayla topoÄŸrafyası haritası: Yaylaların yükseklik, eÄŸim ve konum özelliklerini gösterir.
Yer altı su kaynakları haritası: Yeraltı sularının bölgesel dağılımını gösterir.
Yer altı suları: Yerin yüzeyinin altında birikmiÅŸ tatlı su kaynakları.
Yer kabuÄŸu: Yerkürenin en dış, katı ve ince tabakası.
Yer kabuÄŸu yapısı haritası: YerkabuÄŸu katmanlarının ve jeolojik yapının gösterimi.
Yerleşme coğrafyası: İnsan yerleşimlerinin doğa ile ilişkisini inceleyen coğrafya alt dalı.
YerleÅŸme yoÄŸunluÄŸu haritası: Ä°nsan yerleÅŸimlerinin alan dağılımını gösterir.
Yer ÅŸekilleri: DaÄŸ, ova, plato gibi yeryüzünün fiziki unsurları.
Yer ÅŸekilleri topoÄŸrafya haritası: DaÄŸ, ova ve plato gibi fiziki unsurların harita üzerindeki gösterimi.
Yön: Bir yerin baÅŸka bir yere göre izlediÄŸi doÄŸrultu.
Yön tayini haritası: Yön ve pusula referanslarının coÄŸrafi gösterimi.
Yükselti: Bir noktanın deniz seviyesinden olan dikey uzaklığı.
Yükselti haritası: Yeryüzü noktalarının deniz seviyesine göre yüksekliÄŸinin gösterimi.
Yüzey akışı: YaÄŸmur ya da eriyen kar sularının yer yüzeyinden akarak ilerlemesi.
Yüzey akışı analizi haritası: Su akış yollarının ve drenaj sisteminin gösterimi.
Yüzey ÅŸekli haritası: DaÄŸ, vadi, ova gibi ÅŸekillerin gösterildiÄŸi tematik harita türü.
Yüzey ÅŸekli tematik haritası: Belirli bir alanın topoÄŸrafik özelliklerini vurgulayan harita.
Z
Zaman dilimi: Dünya’nın 15°’lik boylam aralıklarına göre bölünmüÅŸ saat bölgeleri.
Zaman dilimi haritası: Dünya üzerindeki saat bölgelerinin coÄŸrafi gösterimi.
Zelzele: Yer kabuğunda meydana gelen ani sarsıntı; deprem.
Zelzele riski haritası: Deprem tehlikesi olan alanların gösterimi.
ZenginleÅŸme zonu: Madenlerin birikim gösterdiÄŸi yer kabuÄŸu katmanı.
ZenginleÅŸme zonu haritası: Madenlerin yer kabuÄŸundaki birikim alanlarının harita üzerindeki gösterimi.
Zihinsel harita: Bireyin belleğinde oluşturduğu, kişisel algıya dayalı harita.
Zihinsel harita analizi: Bireylerin çevreyi algılayış biçimlerinin görselleÅŸtirilmesi.
Zikzak vadi: Akarsuların sert ve yumuÅŸak kayaçlar arasında kıvrılarak oluÅŸturduÄŸu vadi tipi.
Zikzak vadi topoÄŸrafyası: Kıvrımlı vadi yapılarının harita üzerindeki gösterimi.
Zirve: Bir dağın ya da tepenin en yüksek noktası.
Zirve yüksekliÄŸi haritası: DaÄŸ veya tepe noktalarının yüksekliklerinin gösterimi.
Ziyaretçi taşıma kapasitesi: Bir doÄŸal alanın zarar görmeden kaldırabileceÄŸi maksimum ziyaretçi sayısı.
Ziyaretçi taşıma kapasitesi haritası: DoÄŸal alanlarda sürdürülebilir ziyaretçi sayısının gösterimi.
Zon: Belirli bir özelliÄŸe göre tanımlanmış kuÅŸak ya da bölge.
Zonal toprak: Ä°klim etkisiyle oluÅŸmuÅŸ ve geniÅŸ alanlara yayılmış toprak türü.
Zonal toprak dağılım haritası: Ä°klim etkisiyle oluÅŸmuÅŸ toprakların bölgesel dağılımı.
Zygomorfik yapı haritası: Simetrik olmayan doÄŸal yapıların coÄŸrafi gösterimi.
Zygomorfik yapılar: Simetrik olmayan doğal şekiller; coğrafyada sınırlı kullanılır ama biyocoğrafyada yer alabilir.
Cartographero olarak coÄŸrafya terimleri ve anlamlarını öÄŸrenmek isteyen herkes için hazırladığımız bu sözlüÄŸü her zaman güncel tutuyoruz. Havacılık terimleri sözlüÄŸü arayanlar da bu sayfadan yararlanabilir!