İnsansız Hava Aracı Nedir, Tarihçesi ve Başlıca Kullanım Alanları Nelerdir?
- Furkan Sağlam
- 17 May
- 4 dakikada okunur
İnsansız Hava Araçları dünya genelinde literatür incelendiğinde “drone” veya “UAV/UAS (Unmanned Aerial Vehicle/Systems)” olarak tanımlanmakta ve belirli özellikleri hariç aynı anlama gelmektedir. Bazı kaynaklarda ise “RC Air Vehicle”, “Remote Control Air Vehicle” gibi tanımlamalara yer verilmiştir. Ülkemizde ise Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM), Savunma Sanayi Başkanlığı (SSB) ile Türk Mühendis ve Mimarlar Odaları Birliği Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası yayınladıkları talimatlarda ve çalışmalarda İHA’yı; üzerinde pilot bulunmaksızın uzaktan kontrol edilebilen veya otonom uçabilen, tümleşik sistemlerin bir araya gelmesiyle oluşan hava aracı olarak tanımlamaktadırlar.
İçindekiler
İnsansız Hava Araçlarının Tarihçesi
İnsansız hava araçlarının kullanım alanlarını incelemeden önce tarihçesine göz atmak oldukça faydalı olacaktır.
İlk insansız hava araçları Birinci Dünya Savaşı sırasında Britanya ve ABD'de geliştirildi. Britanya'nın Hava Hedefi, küçük bir radyo kontrollü uçak, ilk olarak Mart 1917'de test edildi ve Kettering Böceği olarak bilinen Amerikan hava torpidosu ilk kez Ekim 1918'de uçtu. Her ikisi de uçuş testlerinde umut vadetmesine rağmen, savaş sırasında hiçbiri operasyonel olarak kullanılmadı. Savaşlar arası dönemde insansız hava araçlarının geliştirilmesi ve test edilmesi devam etti.
1935'te İngilizler eğitim amaçlı hedef olarak kullanılmak üzere bir dizi radyo kontrollü uçak üretti. 'Drone' teriminin bu modellerden birinin ismi olan DH.82B Queen Bee'den esinlenerek bu dönemde kullanılmaya başlandığı düşünülüyor . Radyo kontrollü dronlar ayrıca Amerika Birleşik Devletleri'nde üretiliyordu ve hedef uygulaması ve eğitim için kullanılıyordu.
İnsansız Hava Araçlarının Kullanım Alanları
İnsansız hava aracı teknolojisinin gelişmesiyle birçok sektörde kullanılmaya başlanmıştır. En yüksek teknolojili insansız hava araçları genellikle askeri amaçlarla üretilmiş olanlar olsa da diğer sektörler de bu alana yatırım yapmaktadır. Yazımızın bu başlığında insansız hava araçlarının en yaygın kullanım alanları paylaşılacaktır.
Askeri Amaçlar
İnsansız hava araçları (İHA) çeşitli irtifalarda uzun süreler görev yapabildiği için askeri amaçlar için birçok ülke tarafından kullanılmaktadır. Ordular, insansız hava aracı teknolojisini düşmanları gözetlemek, hedefleri tespit etmek ve haritalandırma amacıyla yaygın olarak kullanmaktadır. Genel olarak insansız hava araçlarıyla istihbarat toplama amacıyla görüntü, ses ve çeşitli verilerin toplanması mümkündür.
Daha gelişmiş silahlı insansız hava araçları (SİHA) ise hedeflerin hem tespit hem de imha edilmesinde rol oynamaktadır. İnsansız hava araçları ve otonom sistemlerin yüksek potansiyeli birçok ülkede milyon dolarlık AR-GE yatırımları yapılmasını sağlamıştır. Yakın gelecekte ise insansız otonom savaş uçakları projelerinin oldukça yaygınlaşması beklenmektedir.
Acil Durum/Afet Tespit ve Yönetimi
İnsansız hava araçları özellikle deprem, sel gibi afetlerde hasar almış/almamış alanların tespit edilmesinde de önemli rol oynamaktadır. Kara yollarının hasara uğramasında veya yoğunluk yaşanması durumunda İHA'lar hızlı ve uygun bir çözüm olarak öne çıkmaktadır.
Deprem, sel gibi yıkıcı afetler sonrası oldukça kullanışlı olan insansız hava araçları yangın gibi afetlerin önlenmesinde ve risklerin izlenmesinde de rol oynamaktadır. Çeşitli ülkelerdeki kurum ve kuruluşlar termal sensör ve kameralarla donatılmış insansız hava araçlarını yangın tespit ve önleme amacıyla sıkça kullanmaktadır.
İHA'ların kullanımı herhangi bir afetten kolayca etkilenmeyeceği için kriz anlarında mobil veri toplamak için sahada görev yapmaktadır. Bu, insansız hava araçlarını afet/acil durum yönetiminde oldukça yaygın kullanılan bir araç yapmaktadır.
Tarım ve Ziraat Sektörü
Günümüzde konumla ve görüntüleme teknolojilerinin gelişmesiyle tarım ve ziraat İHA'ları oldukça yaygınlaşmaktadır. Özellikle yüksek ağırlık taşıma kapasitesine sahip İHA'lar sayesinde artık ilaçlama ve gübreleme gibi insan gücüne dayalı tarım işleri insansız hava araçları sayesinde kolay ve hızlı bir şekilde yapılabilmektedir. İHA'lar sayesinde tarım ve ziraat sektöründeki işlemler artık daha hassas bir şekilde yapılabilmektedir.
İlaçlama ve gübreleme gibi basit işlerin yanı sıra bitki sağlığı, toprak verimliliği izleme gibi yeni teknolojiler de günümüzde oldukça yatırım alan alanların başında gelmektedir. Her alanda olduğu gibi insansız hava araçlarına yapay zekanın entegre edilmesiyle tarım ve ziraat alanında İHA'ların rolünün gittikçe artması ve insan işciliğinin azalması beklenmektedir.
Haritalama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri (GIS)
İnsansız hava araçlarının bir diğer yaygın kullanım alanı ise Haritalama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri'dir. İHA'lar öncesi dönemde sıkça uydu teknolojilerinin kullanıldığı haritalama ve coğrafi bilgi sistemleri sektörü de bir gelişim içindedir.
Uydu hizmetleri kapsamlı alanların haritalanması için günümüzde sıkça kullanılan bir çözüm olmasına rağmen spesifik ve daha küçük alanlarda bu hizmetler yüksek maliyeti sebebiyle ulaşılabilir değildir. Özellikle daha küçük bölgelerde ve daha sık güncellenmesi gereken haritalama hizmetlerinde İHA'ların kullanımı oldukça öne çıkmaktadır.
Henüz çok büyük alanların haritalanmasında uydular hala yaygın bir çözüm olsa da insansız hava araçlarının kabileyleri gün geçtikçe hızla artmaktadır. Özellikle kamera, yakıt, batarya ve motor teknolojilerindeki gelişmelerle İHA'ların da haritalama ve coğrafi bilgi sistemleri hizmetlerinde yakın gelecekte daha çok rol oynayacağı belirtilmektedir. Bu hizmetleri sağlarken düşük maliyetli ve hızlı bir çözüm sunmaları sebebiyle İHA'ların uyduların önüne geçme ihtimalleri oldukça yüksektir.
Bu alanda Cartographero olarak sunduğumuz hizmetleri incelemek ve detaylı bilgi almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
Dikkatinizi Çekebilir: İHA ile Haritalama ve Fotogrametri
İnsansız Hava Aracı Kullanımıyla Güvenlik ve Gözlem
Dünya'daki göçmen hareketliliği, çeşitli ülkelerin sınır ihlali gibi tespitler günümüzde insansız hava araçları yardımıyla kolayca yapılabilmektedir. Birçok ülke sınır gözetlemesi ve ihlalleri bu yöntem ile tespit etmektedir.
Bunların yanı sıra kalabalık bölgelerin izlenmesi, trafik gözlemi gibi başlıklarda da İHA'lar aktif rol oynamaktadır. Ülkemizde trafik denetiminde emniyet kemeri takibi insansız hava araçlarıyla aktif bir şekilde yapılmakta ve cezai işlem yapılmaktadır. İç karışıklık ve olayların yaygın olduğu Afrika ülkelerinde ise birçok Türk şirket tarafından geliştirilmiş olan yerli İHA'lar görev almaktadır.
Kargo ve Lojistik
Yeni ve gelişmekte olan bir alan olmasına rağmen çeşitli ülkelerde kısa mesafeli teslimatlarda İHA'lar kullanıma sunulmuştur. Özellikle medikal malzeme, acil ihtiyaç ürünlerinin taşınması gibi faaliyetlerde kullanılmaktadır.
Kara taşımacılığının mümkün olmadığı dağlık, kırsal veya doğal engelli alanlara erişimi sağladığı için insansız hava araçları kargo taşımacılığında aktif olarak hizmet sunmaktadır.
Sonuç olarak insansız hava araçları askeri ve sivil amaçlara hizmet veren birçok sektörde farklı amaçlarla kullanılmaktadır. İnsansız hava araçlarının yazımızda bahsedilenler haricinde hava çekimleri, canlı yayınlar, çevre ve yaban hayatın izlenmesi, tohumlama gibi birçok kullanım alanı vardır. İnsanız hava araçlarının gelecekte çok daha büyük hizmetlerde görev alacağı ve hayatımıza her alanda temas eden işlevlere sahip olacağına hiç şüphe yoktur.
Referanslar
Villi, O., & Yakar, M. (2022). İnsansız Hava Araçlarının Kullanım Alanları ve Sensör Tipleri. Türkiye İnsansız Hava Araçları Dergisi, 4(2), 73-100.
Comments