İzometrik, Koroplet, Korokromatik ve İzoplet Harita Nedir?

Haritalar, sadece yön bulmak için değil, bilgiyi görselleştirmenin de güçlü bir yolu. Özellike konu tematik haritalarsa çünkü farklı harita türleri, arazi şekillerinden nüfus dağılımına, iklimden jeolojik yapıya kadar pek çok veriyi anlaşılır hâle getirir. Tematik haritaların verilere dayalı görselleştirme yaptığını biliyoruz, peki tematik harita türlerini ne kadar iyi tanıyoruz? Bu yazıda, izometrik, koroplet, korokromatik ve izoplet haritaların ne olduğunu, ne işe yaradığını ve neden kullanıldığını kısaca detaylandıracağız. 

İçindekiler

Hızlı İzometrik, Koroplet, Korokromatik ve İzoplet Harita Karşılaştırması

İzometrik Harita Nedir?

Koroplet Harita Nedir?

Korokromatik Harita Nedir?

İzoplet Harita Nedir?

Hızlı İzometrik, Koroplet, Korokromatik ve İzoplet Harita Karşılaştırması

İzometrik harita kontur çizgileri kullanarak yükseklik veya derinliği gösterir. İki boyutlu bir düzlemde üç boyutlu arazinin görünümünü sunar.

Koroplet harita ülkeler, bölgeler veya eyaletler gibi önceden tanımlanmış alanları istatistiksel verilere göre renklendirir. Bu yöntem alan içi farklılıkları değil, bölgeler arasındaki dağılımı vurgular.

Korokromatik harita toprak türleri veya bitki örtüsü gibi kategorik değişkenlere göre alanı homojen bölgelere ayırır. Gradasyon kullanmaz; niteliksel farklılıkları öne çıkarır.

İzoplet harita eşit değere sahip noktaları çizgiler (izopletler) ile birleştirir. Sıcaklık, yağış veya hava kirliliği gibi sürekli değişkenleri göstermek için idealdir. Bu haritalar, verideki yumuşak geçişleri net şekilde görselleştirir.

Tematik harita türleri kısaca şunları gösterir:

• İzometrik haritalar: Fiziksel yükseklik ve derinlik gösterir.

• Koroplet haritalar: İstatistiksel verilerin bölgesel dağılımını gösterir.

• Korokromatik haritalar: Kategorileri ayırt ederek niteliksel sınıflandırma yapar.

• İzoplet haritalar: Sürekli değişkenleri izo-çizgilerle göstererek uzamsal gradyanları ortaya koyar.

Şimdi bu haritaların detaylarına geçelim.

İzometrik Harita Nedir?

İzometrik harita ya da eş-yükseklik haritası, yeryüzündeki yükseklik farklılıklarını gösterir. Bu haritada, aynı seviyedeki noktalar eğri çizgilerle birleştirilir ve bu çizgilere eşyükselti eğrisi denir. Örneğin dağların zirvesindeki ve eteklerindeki noktalara denk gelen eğriler ayrı renk veya simgelerle gösterilir. Harita okuyan kişi bu eğrilere bakarak tepelerin, vadilerin, sırtların nerede olduğunu anlayabilir. Bir haritada eğrilerin birbirine yakın olması, o bölgede eğimin çok olduğunu; seyrek olması ise eğimin az olduğunu gösterir.

İzometrik Harita Ne İşe Yarar?

İzometrik haritalar, coğrafya, jeoloji ve mühendislikte zeminin şekillerini anlamak için kullanılır. Yükseklik bilgisini ölçümsel olarak vermez, ama bir bakışta arazi şekillerini ortaya koyar. Örneğin yol veya bina planlarken, izometrik haritadaki sıkışık eğri çizgiler dik yamaçları; geniş aralıklar ise düzlükleri işaret eder. Çoğu topografik harita da bu yöntemle hazırlanır; topografideki “izohips haritası” terimi bu eş yükseklik eğrili haritaları anlatır.

İzometrik Harita Neden Kullanılır?

İzometrik haritalar tercih edilir çünkü üç boyutlu araziyi iki boyutlu bir kağıt üzerinde net bir şekilde göstermeye yararlar. Gerçek dağları, vadileri, sırtları haritaya çizer gibi gösterdikleri için haritayı okuyan kişi yüksek ve alçak bölgeleri zihninde daha kolay canlandırır. Bu sayede harita üzerinde hangi bölgede yükseklik değişiminin fazla, hangisinde az olduğunu karşılaştırmak basitleşir.

Koroplet Harita Nedir?

Koroplet harita, nüfus, gelir, eğitim düzeyi gibi belirli bir veri türünün coğrafi bölgelere göre dağılımını renklerle gösterir. Haritadaki her bölge o bölgeye ait değeri temsil eden bir renkle veya tonla doldurulur. Örneğin nüfus yoğunluğu haritasında nüfusu fazla olan bölgeler koyu tonla, az olanlar açık tonla renklendirilir.

Koroplet Harita Ne İşe Yarar?

Koroplet haritalar genellikle sayısal verilerin bölgesel dağılımını görselleştirmek için kullanılır. Mesela nüfus sayısı, okur-yazar oranı, gelir seviyesi gibi veriler il bazında veya ülke bazında toplanır ve her bölge bu verilere göre renklenir. Bu sayede haritaya bakan kişi, renk tonlarına bakarak hangi bölgede değerlerin yüksek hangisinde düşük olduğunu hemen anlayabilir. Örneğin bir ülkedeki nüfus yoğunluğunu gösteren koroplet haritada koyu renkli bölgelerin daha kalabalık olduğunu görürüz.

Koroplet Harita Neden Kullanılır?

Koroplet haritalar, politikacıların veya araştırmacıların hangi bölgede değerlerin yüksek veya düşük olduğunu kıyaslamasını kolaylaştırır. Örneğin acil yardım planlamasında hangi illerin yoğun nüfuslu olduğu bu haritalarla hızlıca tespit edilebilir. Renkli görünümleri, veriler arasındaki farkı çarpıcı biçimde gösterdiği için bilgi aktarımı da daha sezgisel olur.

Korokromatik Harita Nedir?

Korokromatik harita, kategorik verilerin renklerle gösterildiği özel bir tematik harita türüdür. “Koro-” bölgeyi, “kromatik” renk anlamına gelir. Bu haritalarda harita yüzeyindeki alanlar ait oldukları kategoriye göre farklı renklerle boyanır. Örneğin bir jeoloji haritasında farklı taş türleri her türü temsil eden ayrı renklerle gösterilir. Veya iklim haritasında yağmur ormanları, çöller, tundra gibi ekosistemler her biri için seçilen farklı renklerle belirtilir. Bu sayede harita üzerinde niteliksel olarak ayrılan bölgeler hemen fark edilir.

Korokromatik Harita Ne İşe Yarar?

Korokromatik harita, aynı anda birden çok kategori veya katmanı görselleştirmeye yarar. Coğrafi Bilgi Sistemleri’nde eğim, yükseklik, sıcaklık gibi farklı verileri katman katman renklerle sunabilir. Örneğin bir arazi haritasında hem toprak tipleri hem bitki örtüsü türleri farklı renklerle işaretlenebilir. Jeolojik haritalarda kayaç türleri, ekonomi haritalarında faaliyet alanları veya dil haritalarında konuşulan dil bölgeleri gibi bilgiler renkli olarak ayrıştırılabilir.

Korokromatik Harita Neden Kullanılır?

Korokromatik haritalar renkleri kullanarak karmaşık ve çok katmanlı bilgiyi sadeleştirdiği için kullanılır. Renk tonları ve doygunluğu sayesinde en ufak farklı kategoriler bile kolayca ayırt edilebilir. Örneğin aynı bölgede üst üste gelen farklı jeolojik tabakalar veya toprak tipleri varsa, her biri ayrı bir renkle vurgulandığında bilgiler çakışmadan net biçimde görülebilir. Dolayısıyla bir bakışta harita üzerindeki her renk farklı bir kategoriye karşılık geleceği için ayrıntılı karşılaştırma yapmak mümkündür.

İzoplet Harita Nedir?

İzoplet harita, izohips harita ya da izolin harita, sayısal verilere göre eş değerli noktaların çizgilerle birleştirilmesiyle oluşturulan haritadır. Örneğin hava durumu haritalarında sıcaklık veya basınç gibi sürekli değişkenlerin eş değerli noktalarından geçen çizgilere izoterme veya izobara denir. İzoplet haritada, aynı değerdeki noktalar bir çizgiyle birbirine bağlanır. Böylece harita üzerinde her izoplet, belirli bir sayısal değeri temsil eder.

İzoplet Harita Ne İşe Yarar?

İzoplet haritalar daha çok atmosfer bilimi, meteoroloji, hidrografya gibi alanlarda kullanılır. Sıcaklık dağılımı, yağış miktarı, hava basıncı, deniz seviyesi basıncı veya toprak nemi gibi sürekli değişen değerler bu haritalarda görüntülenir. Örneğin bir sıcaklık haritasında 20 °C’ye eşit tüm noktalar birleştirilerek çizilir. Aynı şekilde, farklı yağış miktarı değerleri için çizgileri çizilip harita üzerinde boyama yapılabilir.

İzoplet Harita Neden Kullanılır?

İzoplet haritalar, verinin sürekli dağılımını görselleştirmede ve eşdeğer seviyeleri haritada net bir şekilde ortaya koyduğu için kullanılır. Veriye ait eşit değerli çizgiler aynı renkte veya stilde gösterilir, böylece hangi bölgelerde ölçümlerin eşit olduğu anında anlaşılır. Aralarında değer farkı olan çizgilerin aralığına bakarak yüksek ve düşük değer bölgeleri karşılaştırılabilir. Bu yöntem, ara değerleri keskin sınırlar yerine kademeli olarak gösterdiği için sıcaklık veya basınç gibi değişkenlerin harita üzerinden kolay okunmasını sağlar.

Kaynaklar

[1]